عذاب از منظر قرآن کریم

عذاب از منظر قرآن کریم

✅إنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ ..."

این آیه از آن جهت که مطلق است یعنى معین نکرده است آیا عذاب دنیا است یا آخرت، ممکن است شامل عذاب دنیوى هم بشود.

🔺ما چیزى را عذاب نمى ‏شماریم، مگر وقتى که جسم ما را به درد آورد، و متالّم سازد و یا نقص و یا فسادى در نعمت‏هاى مادى ما پدید آورد. مثلا مال ما را از بین ببرد، و یا یکى از عزیزان ما را بمیراند، یا بدن ما را مریض کند، با اینکه آنچه قرآن در تعلیمات خود از عذاب اراده کرده غیر این است.

🔺کلمه عذاب در اصطلاح قرآن به چه معنا است‏

قرآن کریم زندگانى کسانى را که پروردگار خود را فراموش کرده‏اند هر قدر هم زندگى بسیار وسیعى داشته باشند زندگانى بسیار تنگ و سختى مى‏داند و مى‏فرماید:" وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً"

و باز قرآن کریم مال و اولاد را که در نظر ما نعمت گوارا مى‏آید، عذاب خوانده، مى‏فرماید:" وَ لا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ أَوْلادُهُمْ، إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یُعَذِّبَهُمْ بِها، فِی الدُّنْیا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ کافِرُونَ"

1️⃣ مسرت و اندوه و شادى و غم و رغبت و نفرت و رنج و راحت آدمى دایر مدار طرز فکر آدمى در مساله سعادت و شقاوت است.

2️⃣ سعادت و شقاوت و آن عناوین دیگرى که همان معنا را مى ‏رساند، به اختلاف موردش مختلف مى‏شود، سعادت و شقاوت روح، امرى است و سعادت و شقاوت جسم، امرى دیگر، و همچنین سعادت و شقاوت انسان، امرى است و سعادت و شقاوت حیوان امرى دیگر، و ... .

🔹انسان دنیاپرست و مادى که هنوز متخلق به اخلاق خدایى نشده و با ادب الهى بار نیامده تنها و تنها کامیابى ‏هاى مادى را سعادت مى‏داند، و کمترین اعتنایى به سعادت روح و کامیابى ‏هاى معنوى ندارد.
او می‌کوشد که مال بیشتر و فرزندان (دغل کارتر) و جاه و مقام منیع‏تر و سلطه و قدرت بیشترى به دست آورد و در آغاز، راه به دست آوردن خالص و بى دردسر آنها را، آرزو مى‏کند، و این خیال را در سر مى‏پروراند که این امور، تنعم و لذت خالص است.

مادام که به دست نیاورده اینطور خیال مى‏کند و از نداشتن آن حسرت مى‏خورد، ولى وقتى بدست مى‏آورد مى‏بیند: نه، آن طور هم که خیال مى‏کرده نیست، اگر یک لذت در آن هست هزار الم و ناراحتى هم همراه دارد، براى اینکه آن طور که مى‏پنداشت کامل به تمام معنا نیست بلکه نواقصى دارد، و رفع همان نواقص، گرفتاریها دارد و ...

🔹قرآن کریم انسان را موجودى مرکب از روحى جاودان و بدنى مادى و متغیر مى‏داند، انسان از نظر قرآن همواره با چنین وصفى قرار دارد، تا بسوى پروردگار خود برگردد، در آن موقع است که خلود و جاودانگى آدمى شروع مى‏شود و دیگر دچار زوال (و دگرگونگى) نمى‏گردد.

🔹 از نعمتهاى دنیا بعضى مانند علم، تنها مایه سعادت روح آدمى است و بعضى‏ مانند مال و فرزندى که او را از یاد خدا باز ندارد، مایه سعادت روح و جسم او خواهد بود...

همچنین بعضى از حوادث که مایه محرومیت و نقص جسم آدمى است ولى براى روح جاودانه او سعادت است، مانند شهادت در راه خدا، انفاق مال و سایر امکانات در این راه که این نیز از سعادت آدمى است، همچون تحمل نوشیدن دواى تلخ است که دقایقى آدمى را ناراحت مى‏کند ولى مدت طولانى مزاجش را سالم مى ‏سازد.

آنچه که خوش‌آیند جسم و مضر به روح آدمى است، مایه شقاوت آدمى و عذاب او است و قرآن کریم اینگونه اعمال را که تنها لذت جسمانى دارد، متاعى قلیل خوانده که نباید به آن اعتنا کرد و در این باره فرموده است:" لا یَغُرَّنَّکَ تَقَلُّبُ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی الْبِلادِ، مَتاعٌ قَلِیلٌ ثُمَّ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهادُ"

همچنین هر چیزى که مضر هم به روح و هم جسم است، قرآن آن را نیز عذاب خوانده هم چنان که خود مادیین هم آن را عذاب مى‏شمارند.

اما قرآن آن را از این نظر و جهت عذاب مى‏داند که مایه ناراحتى روح است و مادیین از این نظر و جهت عذاب مى‏دانند که مایه بدبختى و ناراحتى بدن است، نظیر انواع عذابهایى که بر امتهاى گذشته نازل شده.

📒برگرفته از تفسیر المیزان

پی‌نوشت: ارتباط این بحث با مسأله شر و الهیات‌های برگرفته از آن در عصر مدرن، قابل تأمل است.

#علامه_طباطبایی
#تأملات_قرآنی
#فلسفه_دین 

📖اندیشه دینی

 

https://eitaa.com/andishedini